Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί σωματικά σήματα για τη «ρύθμιση» του φόβου

Ο φόβος είναι αναμφίβολα ένα εξαιρετικά δύσκολο συναίσθημα. Παρ’ όλα αυτά, το συναίσθημα αυτό έχει μια κρίσιμη λειτουργία: Μας αποτρέπει από το να εμπλακούμε σε υπερβολικά ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Ωστόσο, αυτό λειτουργεί μόνο αν ο φόβος υφίσταται σε λογικά πλαίσια.

Ο νησιωτικός φλοιός του εγκεφάλου αντιδρά έντονα σε ερεθίσματα που σηματοδοτούν κίνδυνο. Ωστόσο, όταν το σώμα παγώνει ως αντίδραση στον φόβο, ο καρδιακός παλμός επιβραδύνεται, οδηγώντας σε εξασθενημένη δραστηριότητα του νησιωτικού φλοιού. Η επεξεργασία αυτών των αντίθετων σημάτων βοηθά τον νησιωτικό φλοιό να διατηρεί τον φόβο σε ισορροπία. Οι αντιδράσεις του σώματος χρησιμοποιούνται έτσι ενεργά για τη ρύθμιση των συναισθημάτων και είναι κάτι πολύ περισσότερο από παθητικές συναισθηματικές αντιδράσεις.

Μια ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Νευροβιολογίας Μαξ Πλανκ απέδειξαν, ότι ο εγκέφαλος βασίζεται στην ανατροφοδότηση του σώματος για τη ρύθμιση του φόβου.

Ο υπερβολικά έντονος φόβος μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή μας ζωή, όπως στην περίπτωση μιας αγχώδους διαταραχής ή διαχείριση κρίσεων πανικού.

Πώς μπορεί κάποιος να μετριάσει τον φόβο

Φαίνεται προφανές ότι τα σωματικά σήματα μπορεί να παίζουν καθοριστικό ρόλο, καθώς ο φόβος προκαλεί αισθητές αλλαγές στο σώμα μας: Η καρδιά χτυπά πιο γρήγορα ή η αναπνοή γίνεται πιο ρηχή. Ωστόσο, το πώς ακριβώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται αυτές τις πληροφορίες για να ρυθμίσει τελικά συναισθήματα όπως ο φόβος είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό άγνωστο.

Οι επιστήμονες της ερευνητικής ομάδας της Nadine Gogolla έχουν τώρα αποκτήσει σημαντικές νέες γνώσεις σχετικά με την επίδραση των αλληλεπιδράσεων σώματος-εγκεφάλου στη ρύθμιση των συναισθημάτων. Επικεντρώθηκαν στον νησιωτικό φλοιό, μια περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά συναισθήματα. Επιπλέον, λαμβάνει πληροφορίες από το σώμα, για παράδειγμα από την καρδιά ή τους πνεύμονες.

Οι ερευνητές έπαιξαν έναν ήχο σε ποντίκια και τον συνδύασαν με ένα δυσάρεστο ερέθισμα. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, τα ποντίκια άρχισαν να φοβούνται τον ήχο, κάτι που εκφράστηκε με το “πάγωμα” -μια τυπική συμπεριφορά φόβου που μοιράζονται οι άνθρωποι και πολλά άλλα είδη. Όταν ο τόνος δεν συνδυάστηκε πλέον με το δυσάρεστο ερέθισμα, τα ποντίκια έμαθαν σταδιακά να μην τον φοβούνται πλέον.

Ο νησιωτικός φλοιός διατηρεί τον φόβο σε ισορροπία

Για να διερευνήσουν τον ρόλο του νησιωτικού φλοιού στη ρύθμιση του φόβου, οι επιστήμονες αδρανοποίησαν τον νησιωτικό φλοιό κατά τη διάρκεια αυτής της “εκμάθησης του φόβου”.

Τα πολύ φοβισμένα ποντίκια ξεχνούσαν αυτό που βίωσαν πιο αργά σε σύγκριση με τα ποντίκια με φυσιολογική δραστηριότητα του νησιωτικού φλοιού, ενώ τα λιγότερο φοβισμένα ποντίκια ξεμάθαιναν πολύ πιο γρήγορα”. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο νησιωτικός φλοιός διατηρεί τα επίπεδα φόβου σε ένα συγκεκριμένο εύρος. Στα πολύ φοβισμένα ζώα υποστηρίζει την εκμάθηση της φοβικής μνήμης, ενώ στα λιγότερο φοβισμένα ποντίκια βοηθά στη διατήρηση της φοβικής μνήμης.

Για να μάθουν περισσότερα για τις υποκείμενες διαδικασίες, οι ερευνητές εξέτασαν τη δραστηριότητα του νησιωτικού φλοιού σε ποντίκια σε διαφορετικά επίπεδα φόβου. Στα λιγότερο φοβισμένα ποντίκια, η δραστηριότητα του νησιωτικού φλοιού αυξήθηκε μόλις εκτέθηκαν στον τόνο που προκαλούσε φόβο. Αντίθετα, τα φοβισμένα ζώα εμφάνισαν μείωση της δραστηριότητας του νησιωτικού φλοιού, όταν άκουσαν τον τόνο.

Είναι εντυπωσιακό ότι η Alexandra Klein παρατήρησε ότι μόλις ένα ποντίκι έδειχνε συμπεριφορά παγώματος που προκαλούσε φόβο, ο καρδιακός του ρυθμός μειωνόταν – και το ίδιο συνέβαινε και με τη δραστηριότητα του νησιωτικού φλοιού. Τα φοβισμένα ποντίκια πάγωναν σημαντικά συχνότερα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα όταν άκουγαν τον τόνο, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει την παρατηρούμενη απενεργοποίηση του νησιωτικού φλοιού τους.

Ανατροφοδότηση από το σώμα

Για να ελέγξουν τη σχέση μεταξύ καρδιακού ρυθμού και δραστηριότητας του νησιωτικού φλοιού, οι επιστήμονες παρενέβησαν στη ροή πληροφοριών μεταξύ σώματος και εγκεφάλου μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου. Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν διακόπηκε η ανταλλαγή μεταξύ καρδιάς και εγκεφάλου, η δραστηριότητα του νησιωτικού φλοιού παρέμεινε σταθερή και δεν μειώθηκε κατά τη διάρκεια της κατάψυξης. Η μελέτη αποδεικνύει έτσι ότι ο νησιωτικός φλοιός απαιτεί ανατροφοδότηση από το σώμα για να διατηρήσει τον φόβο σε κατάλληλο επίπεδο.

Επιπλέον, παρέχει αποδείξεις ότι οι σωματικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της κατάψυξης αποτελούν ουσιαστικό μέρος της ρύθμισης του συναισθήματος και ότι η κατάψυξη είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια παθητική συναισθηματική αντίδραση.

Δεδομένου ότι οι δυσλειτουργίες του νησιωτικού φλοιού στον άνθρωπο συνδέονται με διάφορους τύπους αγχωδών διαταραχών, η έρευνα αυτή ανοίγει συναρπαστικές νέες προοπτικές. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη συμπεριφορά και τη σωματική της ανατροφοδότηση για να ρυθμίσουμε ενεργά τα συναισθήματα;

«Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η νευροεπιστήμη αγνοούσε το γεγονός ότι ο εγκέφαλος δεν λειτουργεί μεμονωμένα. Το σώμα παίζει επίσης κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων. Η μελέτη μας υποδηλώνει ότι πρέπει να λάβουμε υπόψη τη σημασία των σωματικών σημάτων όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε πώς ρυθμίζονται τα συναισθήματα», λέει η Alexandra Klein.