Covid-19: Η επαφή των εφήβων στα social media συνέβαλε θετικά στη διάθεσή τους

Στον απόηχο της ξαφνικής απώλειας των κοινωνικών επαφών κατά τη διάρκεια της καραντίνας, αρκετοί άνθρωποι στράφηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τους φίλους και την οικογένειά τους. Όμως, σύμφωνα με την τρέχουσα βιβλιογραφία της ψυχολογίας, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η χρήση των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι περισσότερο επιβλαβής παρά χρήσιμη όσον αφορά την ψυχική υγεία.

Οι ερευνητές ντης μελέτης Alexandra Masciantonio και οι συνεργάτες της λένε ότι η συνολική έρευνα σχετικά με τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει παρουσιάσει μεικτά ευρήματα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες μελέτες δεν έχουν κάνει διάκριση μεταξύ συγκεκριμένων πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Twitter, Facebook, TikTok) ή δεν έχουν κάνει διάκριση μεταξύ ενεργητικής και παθητικής χρήσης των πλατφορμών.

Συνολικά 793 ενήλικες ηλικίας 18 έως 77 ετών συμπλήρωσαν διαδικτυακές έρευνες τον Απρίλιο του 2020, κατά τη διάρκεια της πρώιμης φάσης της πανδημίας του κορωνοϊού. Οι ερωτηθέντες, οι οποίοι ήταν κυρίως Γάλλοι ή Βέλγοι, ρωτήθηκαν πόσο συχνά χρησιμοποιούσαν το Facebook, το Instagram, το Twitter και το TikTok πριν από τον εγκλωβισμό και μετά τον εγκλωβισμό. Για κάθε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, ανέφεραν επίσης τον βαθμό στον οποίο ασχολήθηκαν με την πλατφόρμα ενεργά και παθητικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Η ενεργητική χρήση αναφερόταν στην κοινοποίηση περιεχομένου ή στο σχολιασμό των αναρτήσεων άλλων, ενώ η παθητική χρήση αναφερόταν στην περιήγηση στο περιεχόμενο χωρίς να συνεισφέρουν.

Οι ερωτηθέντες απάντησαν επίσης σε ερωτήσεις που αξιολογούσαν τον βαθμό στον οποίο λαμβάνουν κοινωνική υποστήριξη μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τον βαθμό στον οποίο τείνουν να κάνουν κοινωνικές συγκρίσεις προς τα πάνω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. “Στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, μερικές φορές σκέφτομαι ότι οι συγγενείς μου (φίλοι, οικογένεια και συνάδελφοι) είναι σε καλύτερη κατάσταση από εμένα.”). Τέλος, συμπλήρωσαν αξιολογήσεις τριών μέτρων ευημερίας – αρνητική επίδραση, θετική επίδραση και ικανοποίηση από τη ζωή.

Σε γενικές γραμμές, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε όλες τις πλατφόρμες, ιδίως στο TikTok. Επιπλέον, οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είχαν διαφορετικές επιδράσεις στην ευημερία. Πρώτον, όσον αφορά το TikTok, ούτε η ενεργητική ούτε η παθητική χρήση της πλατφόρμας συσχετίστηκε με κανένα από τα μέτρα ευημερίας. Αλλά η ενεργητική χρήση του Facebook συσχετίστηκε με μεγαλύτερη αρνητική επίδραση (π.χ. αίσθημα θλίψης, θυμού, άγχους) και η παθητική χρήση του Facebook συσχετίστηκε με μεγαλύτερη χρήση ανοδικών κοινωνικών συγκρίσεων και, με τη σειρά της, με χαμηλότερη θετική επίδραση, υψηλότερη αρνητική επίδραση και μειωμένη ικανοποίηση από τη ζωή.

Στη συνέχεια, η ενεργητική χρήση του Instagram συσχετίστηκε με αυξημένη κοινωνική υποστήριξη και, με τη σειρά της, υψηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή και υψηλότερη αρνητική επίδραση. Οι συγγραφείς της μελέτης συζητούν γιατί η κοινωνική υποστήριξη μπορεί να σχετίζεται με την αρνητική συναισθηματική φόρτιση, σημειώνοντας: “Είναι εύλογο ότι η αλληλεπίδραση με άλλους στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης προκαλεί συναισθηματική επανενεργοποίηση και όχι εκφόρτιση. Κατά συνέπεια, η απόκτηση κοινωνικής υποστήριξης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, ενός αρνητικού και επώδυνου γεγονότος, μπορεί να αυξήσει την αρνητική επίδραση”.

Η ενεργή χρήση του Twitter συσχετίστηκε με μεγαλύτερη κοινωνική υποστήριξη και, με τη σειρά της, με υψηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή. Η παθητική χρήση του Twitter φάνηκε επίσης να έχει ευεργετικά αποτελέσματα, καταδεικνύοντας συσχέτιση με μειωμένη χρήση ανοδικών κοινωνικών συγκρίσεων και, με τη σειρά της, χαμηλότερη αρνητική επίδραση, μεγαλύτερη θετική επίδραση και μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή. Οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτή η αρνητική σχέση μεταξύ της παθητικής χρήσης του Twitter και των ανοδικών κοινωνικών συγκρίσεων μπορεί να εξηγείται από το κοινωνικό πλαίσιο της πλατφόρμας. Πρόσφατες μελέτες έχουν υποδείξει ότι τα αρνητικά μηνύματα και συναισθήματα είναι πιο συχνά στο Twitter σε σύγκριση με πλατφόρμες όπως το Facebook, όπου η θετική αυτοπαρουσίαση και η διαχείριση εντυπώσεων είναι πιο συνηθισμένες.

“Είναι εύλογο ότι οι χρήστες του Twitter που ξεφυλλίζουν την ροή ειδήσεων του Twitter και βλέπουν συνεχώς κακές ειδήσεις από τους ακολούθους τους, τείνουν περισσότερο να συγκρίνουν την κατάστασή τους με αυτό που θεωρούν χειρότερο (δηλαδή κοινωνική σύγκριση προς τα κάτω), παρά προς το καλύτερο (δηλαδή κοινωνική σύγκριση προς τα πάνω)”

“Το σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμόμαστε από αυτή τη μελέτη είναι ότι η συσχέτιση μεταξύ των κοινωνικών δικτύων και της ευημερίας κατά τη διάρκεια του πρώτου κλειδώματος εξαρτιόταν τόσο από τον τύπο του οινωνικού δικτύου όσο και από τον τρόπο χρήσης του”, δήλωσε ο Masciantonio στο PsyPost.

Ωστόσο, όπως όλες οι επιστημονικές μελέτες, υπάρχουν περιορισμοί. Ο πιο ουσιαστικός είναι ότι η μελέτη αυτή βασίζεται σε διατομεακό σχεδιασμό, οπότε είναι αδύνατο να διαπιστωθεί αιτιώδης σχέση μεταξύ της χρήσης των κοινωνικών δικτύων και της ευημερίας. Πολλά ερωτήματα σχετικά με τα κοινωνικά δίκτυα και τον αντίκτυπό τους στον άνθρωπο παραμένουν προς διερεύνηση. Για παράδειγμα, εξακολουθεί να υπάρχει κάποια έλλειψη πληροφοριών σχετικά με την επίδραση του μέσου με το οποίο χρησιμοποιούνται τα κοινωνικά δίκτυα (smartphones, συνδεδεμένο ρολόι, υπολογιστές κ.λπ.) στο καθημερινό άγχος, την ευημερία κ.λπ.