Εθισμός στο κινητό: Τι τον προκαλεί και ποιές οι συνέπειες

Οι πιθανότητες είναι να έχετε βιώσει τα εξής: Είστε με μια μικρή ομάδα φίλων σε ένα ωραίο εστιατόριο. Όλοι απολαμβάνουν το φαγητό και τη συζήτηση, όταν κάποιος αποφασίζει να βγάλει το τηλέφωνό του – όχι για μια επείγουσα κλήση, αλλά για να ελέγξει το email, το Instagram ή το Facebook.

Ίσως έχετε γίνει μάρτυρας αυτής της συμπεριφοράς και την έχετε βρει ανησυχητική. Τι κάνετε λοιπόν; Μήπως κάθεστε άπραγοι, κάνοντας υποτιμητικές σκέψεις; Ή μήπως φωνάζετε τον παραβάτη;

Κοινωνικά αντισώματα

Ο Paul Graham, ο διάσημος επενδυτής της Silicon Valley, έχει παρατηρήσει ότι οι κοινωνίες τείνουν να αναπτύσσουν «κοινωνικά αντισώματα» – άμυνες ενάντια σε νέες επιβλαβείς συμπεριφορές. Χρησιμοποιεί το παράδειγμα του καπνίσματος: Το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους έγινε ταμπού μέσα σε διάστημα μόλις μιας γενιάς, αφού άλλαξαν οι κοινωνικές συμβάσεις. Οι νομικοί περιορισμοί έπαιξαν ρόλο, αλλά μια αλλαγή στην αντίληψη για τους καπνιστές -από καλλιεργημένους σε άξεστους- έθεσε τις βάσεις για την υποστήριξη της απαγόρευσης του καπνίσματος από το κοινό. Παρομοίως, το φάρμακο για την αδιακρισία της οθόνης μπορεί να είναι η ανάπτυξη νέων κανόνων που καθιστούν κοινωνικά ανεπιθύμητο να ελέγχει κανείς το τηλέφωνό του στην παρέα άλλων.

Όπως τα τσιγάρα, η προσωπική μας χρήση της τεχνολογίας μπορεί να γίνει κακή συνήθεια. Οι άνθρωποι εισέρχονται σε μια «ζώνη απομόνωσης» όταν χρησιμοποιούν τις συσκευές τους. Ο έλεγχος του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή η κύλιση στο Facebook μπορεί να είναι μεθυστικός και αποπροσανατολιστικός. Οι κατασκευαστές τεχνολογίας σχεδιάζουν αυτά τα προϊόντα χρησιμοποιώντας την ίδια ψυχολογία που κάνει τους κουλοχέρηδες εθιστικούς. Οι μεταβλητές ανταμοιβές που ενσωματώνονται στις εφαρμογές κάνουν τον χρόνο να περνάει γρήγορα και μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους να αγνοούν τι συμβαίνει γύρω τους.

Ο Γκράχαμ, έγραψε το βιβλίο με την ελπίδα ότι περισσότερες εταιρείες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τις τεχνικές που χρησιμοποιούν το Facebook, το Twitter και τα παρόμοια για να κάνουν τα προϊόντα τους πιο ελκυστικά. Ωστόσο, το υποπροϊόν της βελτίωσης της τεχνολογίας είναι ότι μερικές φορές είναι τόσο καλή που οι άνθρωποι δεν μπορούν να απαγκιστρωθούν από αυτήν.

Το πρόβλημα, όπως επισημαίνει ο Γκράχαμ, είναι ότι «αν ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσονται τα κοινωνικά αντισώματα δεν μπορέσει να αυξηθεί, ώστε να συμβαδίζει με τον επιταχυνόμενο ρυθμό με τον οποίο η τεχνολογική πρόοδος τροφοδοτεί νέους εθισμούς, θα είμαστε όλο και πιο εκτεθειμένοι». Με άλλα λόγια, αν δεν δημιουργήσουμε κοινωνικά αντισώματα, η ασθένεια της απόσπασης της προσοχής θα γίνει το νέο φυσιολογικό. 

Πώς όμως θα αναπτύξουμε και θα διαδώσουμε τα κοινωνικά αντισώματα για να εμβολιαστούμε ενάντια στους κακούς τρόπους του κινητού;

Μια λύση είναι να ακολουθήσουμε μια ρητή προσέγγιση. Σχεδόν σε κάθε εταιρική συνάντηση, κάποιος (συνήθως το πιο ακριβοπληρωμένο άτομο στην αίθουσα) αρχίζει να χρησιμοποιεί τα gadget του. Η συμπεριφορά αυτή είναι τοξική από πολλές απόψεις: Αποσπά την προσοχή των ανθρώπων που ενημερώνουν ότι το αφεντικό τους στέλνει δουλειά και, ίσως το χειρότερο απ’ όλα, εμποδίζει το άτομο που χρησιμοποιεί τη συσκευή να συμμετάσχει στη συζήτηση, πράγμα που σημαίνει ότι η συνάντηση δεν άξιζε να γίνει εξαρχής.

Ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί αυτή η σπατάλη χρόνου είναι να δώσει κάποιος ανώτερος την εντολή για να μην υπάρχουν gadgets μέσα στην αίθουσα. Από τη διεξαγωγή εκατοντάδων εργαστηρίων, οι συζητήσεις που γίνονται χωρίς συσκευές, είναι κατά πολύ πιο παραγωγικές. 

Μεταξύ φίλων

Σε άλλες καταστάσεις, το να είστε ξεκάθαροι δεν είναι τόσο εύκολο. Σε αντίθεση με ένα εταιρικό περιβάλλον, κανείς σε ένα δείπνο δεν είναι το «αφεντικό», οπότε κανείς δεν έχει το εγγενές δικαίωμα να επιβάλει την απαγόρευση χρήσης συσκευών. Οι περισσότεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν ήδη ότι η χρήση των συσκευών τους σε ένα οικείο κοινωνικό περιβάλλον είναι αγένεια. Αλλά πάντα υπάρχει εκείνο το άτομο που δεν το καταλαβαίνει.

Ποιος είναι λοιπόν ο καλύτερος τρόπος για να απομακρύνετε τον παραβάτη από το τηλέφωνο; 

Το να τον φέρνετε σε δύσκολη θέση δεν είναι καλή ιδέα, αν υποθέσουμε ότι θέλετε να παραμείνετε φίλοι. Απαιτείται μια πιο διακριτική τακτική. Ο στόχος είναι να αποσπάσετε τον «παραβάτη» από τη ζώνη του τηλεφώνου και να του δώσετε δύο επιλογές: είτε να δικαιολογηθεί για να ασχοληθεί με το κινητό του, είτε να απομακρύνει το κινητό του.