Κατά πόσο εθιστικά είναι τα επεξεργασμένα τρόφιμα;

Συνεχείς λιγούρες, απώλεια αυτοελέγχου, συνεχής υπερκατανάλωση τροφής παρά τις αρνητικές συνέπειες και επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες να διατηρηθούν τα κιλά. Όλα αυτά είναι συμπεριφορές και πρότυπα που σχετίζονται με τη συναισθηματική υπερφαγεία. Για ορισμένους ανθρώπους, η υπερβολική κατανάλωση φαγητού περιλαμβάνει συγκεκριμένα τρόφιμα, ιδιαίτερα επεξεργασμένα, τα οποία αποτελούνται κυρίως από  κορεσμένους υδατάνθρακες και λίπη.

Κάποιοι δικαιολογούν την ανεξέλεγκτη υπερκατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων ως απλό «εθισμό». Όμως, η έννοια του εθισμού στα τρόφιμα και ο ρόλος του στην αύξηση του σωματικού βάρους και την παχυσαρκία είναι αμφιλεγόμενη. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι που διατηρούν υγιές βάρος αυτοπροσδιορίζονται επίσης ως εθισμένοι στην υπερκατανάλωση τέτοιων τροφίμων και άλλοι, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ειδικών, λένε ότι είναι αδύνατο να εθιστεί κανείς σε ένα συγκεκριμένο τρόφιμο ή ένα συστατικό τροφίμου. Τις τελευταίες δεκαετίες, η επιστήμη έχει συγκεντρώσει κάποια στοιχεία, ώστε να προσδιορίσει την έννοια του εθισμού στα τρόφιμα με τη χρήση εγκεφαλικών τομογραφιών και άλλων ερευνητικών εργαλείων που αντικατοπτρίζουν τις επιδράσεις της υπερκατανάλωσης ορισμένων τύπων τροφίμων. Το εντυπωσιακό είναι ότι, οι έρευνες αυτές παρομοιάζουν την επίδραση ορισμένων τροφών με τις επιδράσεις ορισμένων ναρκωτικών ουσιών. 

Επεξεργασμένς τροφές=ναρκωτικές ουσίες

Προηγούμενες έρευνες γνωστοποίησαν ότι, τα τρόφιμα που είναι ιδιαίτερα πλούσια σε ζάχαρη, λίπος ή ακόμη και αλάτι, προκαλούν όντως την απελευθέρωση χημικών ουσιών του εγκεφάλου που προκαλούν «ευεξία» (όπως η ντοπαμίνη) με τον ίδιο τρόπο που το κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου ανταποκρίνεται στα άκρως εθιστικά ναρκωτικά, όπως η κοκαΐνη. Η τροφή διαφέρει από άλλες δυνητικά εθιστικές ουσίες, όπως η νικοτίνη και η κοκαΐνη, και παρόλο που οι άνθρωποι είναι εξελικτικά σχεδιασμένοι να αποκομίζουν οφέλη από τους υδατάνθρακες και τα λιπαρά λόγω της ενέργειας που παρέχουν, τα  επεξεργασμένα τρόφιμα διαφέρουν από τα «καθαρά» τρόφιμα, καθώς περιέχουν ασυνήθιστα υψηλές συγκεντρώσεις λιπών και σακχάρων. Οι ερευνητές λένε ότι είναι αυτές οι αιτίες που προκαλούν σε ορισμένους ανθρώπους ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής και φαινομενικά εθίζονται σε αυτές.

Όταν μερικοί άνθρωποι αρχίζουν να αισθάνονται την «πληρότητα» από την κατανάλωση ορισμένων τροφών, αμέσως ενεργοποιείται ο μηχανισμός του εθισμού, με αποτέλεσμα να χάνουν τον έλεγχο της διατροφικής τους συμπεριφοράς. Δεν μπορούν να βάλουν τέλος στην υπερκατανάλωση τροφής,  παρά την επιθυμία να σταματήσουν, και μάλιστα εν γνώσει της αναπόφευκτης αύξησης του βάρους και των αυξημένων κινδύνων για την υγεία. Η αφθονία αλατιού, ζάχαρης και άλλων συστατικών στα επεξεργασμένα τρόφιμα μετατρέπεται ως μοχλός ανταμοιβής του συναισθηματικού κενού, που τους καταβάλλει σε περιόδους άγχους ή υψηλής πίεσης. Βέβαια, η κατανάλωση των ίδιων τροφίμων δεν προκαλεί την ίδια απώλεια ελέγχου σε όλους τους ανθρπώπους.

Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι, εφόσον αναγνωριστεί η ύπαρξη εθισμού σε ορισμένα ανθυγιεινά τρόφιμα τα οποία είναι η κύρια αιτία γέννησης διατροφικών διαταραχών, είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί ως κατάσταση. Όταν το άτομο λάβει ως δεδομένο την ύπαρξη του προβλήματος, θα είναι ακόμα πιο εύκολο για τον ειδικό να τον καθοηγήσει με την κατάλληλη θεραπεία, ανάλογα με την περίπτωση. 

Ο ορισμός του εθισμού 

Ωστόσο, πολλοί ειδικοί και ερευνητές αρνούνται να υιοθετήσουν την έννοια του εθισμού σε ορισμένα τρόφιμα, ως ακούσια υπερκατανάλωση τροφίμων υψηλής επεξεργασίας. Για παράδειγμα, εθισμένοι δεν χαρακτηρίζονται μόνο όσοι καταναλώνουν τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, αλλά και όσοι καταναλώνουν τροφές φαινομενικά πιο ακίνδυνες. Τα καρότα, έχουν επίσης υψηλό γλυκαιμικό δείκτη αλλά δεν έχουν τις ίδιες επιπτώσεις στη υγεία.

Παρά τις συνεχείς έρευνες, υπάρχει μεγάλη έλλειψη στοιχείων που να αποδεικνύουν ότι, τα ιδιαίτερα επεξεργασμένα τρόφιμα δεν προκαλούν εθισμό. Επίσης, η εθιστική φύση άλλων ουσιών, όπως η νικοτίνη και τα οπιοειδή, παρά το γεγονός ότι έχουν χαρακτηριστεί ως εθιστικά, συνεχίζουν να κυκλοφορούν ελεύθερα στην αγορά και να καταναλώνονται, όπως ακριβώς και τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Το πρόβλημα έγκειται, εν μέρει, στον ακόμα θολό ορισμό του εθισμού και στον πιθανό λανθασμένο χαρακτηρισμό ουσιών ως εθιστικών ή μη εθιστικών.