Έρευνα: Ποιοι είναι οι «SuperAgers» και γιατί έχουν τόσο καλή μνήμη;

Καθώς μεγαλώνουμε, ο εγκέφαλός μας μπαίνει σε μια αργή διαδικασία ατροφίας, προκαλώντας ολοένα και πιο αδύναμη επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων περιοχών του, η οποία οδηγεί σε μείωση της μνήμης και άλλων γνωστικών λειτουργιών. Αλλά μια σπάνια ομάδα ηλικιωμένων ατόμων που ονομάζονται “SuperAgers” (συνήθως ηλικιωμένοι άνω των 80 ετών), έχει αποδειχθεί ότι έχουν τη δυνατότητα ανακαλούν στη μνήμη τους πληροφορίες τόσο καλά όσο ένας 25χρονος. 

«Αυτή είναι η πρώτη φορά που έχουμε εικόνες της λειτουργίας του εγκεφάλου των SuperAgers καθώς μαθαίνουν και θυμούνται ενεργά νέες πληροφορίες», λέει η Αλεξάνδρα Τουρούτογλου, PhD, διευθύντρια του Τμήματος Απεικονιστικών Λειτουργιών στη Μονάδα Μετωποκροταφικών Διαταραχών του MGH και επικεφαλής συγγραφέας της εργασίας που δημοσιεύθηκε στο Cerebral Cortex.

Το 2016, η Τουρούτογλου και οι συνάδελφοί της ερευνητές εντόπισαν μια ομάδα ηλικιωμένων άνω των 65 ετών με αξιοσημείωτες επιδόσεις σε τεστ μνήμης. 

«Με τη βοήθεια μαγνητικής τομογραφίας, διαπιστώσαμε ότι η δομή του εγκεφάλου των superagers και η συνδεσιμότητα των νευρωνικών τους δικτύων έχουν περισσότερα κοινά σημεία με τον εγκέφαλο των νεαρών ενηλίκων- οι superagers είχαν αποφύγει την εγκεφαλική ατροφία που συνήθως παρατηρείται στους ηλικιωμένη», επισημαίνει η Τουρούτογλου.

Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές έδωσαν σε 40 ενήλικες με μέση ηλικία τα 67 έτη ένα πολύ δύσκολο τεστ μνήμης, ενώ παρακολουθούσαν την εγκεφαλική τους ανταπόκριση μέσω μαγνητικής τομογραφίας (fMRI), η οποία, σε αντίθεση με την τυπική μαγνητική τομογραφία, δείχνει τη δραστηριότητα των διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια των εργασιών. Το ίδιο τεστ έκανα νέοι με διάμεση ηλικία τα 25 έτη..

Οι συμμετέχοντες είδαν πρώτα 80 εικόνες προσώπων ή σκηνών που η καθεμία συνδυαζόταν με ένα επίθετο, όπως ένα αστικό τοπίο σε συνδυασμό με τη λέξη «βιομηχανικό» ή ένα ανδρικό πρόσωπο σε συνδυασμό με τη λέξη «μέσος όρος».

Η πρώτη τους δοκιμασία απαιτούσε να προσδιορίσουν αν η λέξη αντιστοιχούσε με την εικόνα, μια διαδικασία που ονομάζεται κωδικοποίηση.

Μετά από 10 λεπτά, παρουσιάστηκαν στους συμμετέχοντες τα 80 ζεύγη εικόνων-λέξεων που μόλις είχαν παρατηρήσει και, επιπλέον 40 ζεύγη νέων λέξεων και εικόνων. Επίσης, οι συμμετέχοντες αιφνιδιάστηκαν με επιπλέον 40 αναδιαταγμένα ζεύγη που αποτελούνταν από λέξεις και εικόνες που είχαν δει στο παρελθόν.

Η δεύτερη δοκιμασία τους ήταν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους αν είχαν δει προηγουμένως κάποιο από τα συγκεκριμένα ζεύγη λέξεων-εικόνων, που τους παρουσιάστηκαν εξαρχής ή κάποιο από τα υπόλοιπα κατά τη διάρκεια του τεστ.  

Ενώ οι συμμετέχοντες βρίσκονταν στον σαρωτή, οι ερευνητές έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή σε περιοχές του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τη απομνημόνευση και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στη γήρανση.

Κατά τη διάρκεια της γήρανσης, αυτή η επιλεκτικότητα, που ονομάζεται νευρωνική διαφοροποίηση, «συρρικνώνεται» και η ομάδα των νευρώνων που κάποτε ανταποκρινόταν κυρίως στα πρόσωπα ενεργοποιείται τώρα για άλλου είδους εικόνες.

Ο εγκέφαλος δυσκολεύεται πλέον να δημιουργήσει μοναδικά μοτίβα νευρωνικής ενεργοποίησης για διαφορετικούς τύπους εικόνων, πράγμα που σημαίνει ότι δημιουργεί λιγότερο διακριτές νοητικές αναπαραστάσεις αυτού που βλέπει το άτομο. Αυτός είναι ένας λόγος που τα ηλικιωμένα άτομα δυσκολεύονται να θυμηθούν πότε μπορεί να έχουν δει μια τηλεοπτική εκπομπή, να έχουν διαβάσει ένα άρθρο ή να έχουν φάει ένα συγκεκριμένο γεύμα.

Αλλά στη συγκεκριμένη μελέτη, οι επιδόσεις μνήμης των υπερήλικων ήταν δυσδιάκριτες από εκείνες των 25χρονων και ο οπτικός φλοιός του εγκεφάλου τους φαίνεται πως διατηρούσε τα νεανικά μοτίβα δραστηριότητας.

Επί του παρόντος, οι ερευνητές διεξάγουν μια κλινική δοκιμή για να αξιολογήσουν αν η μη επεμβατική ηλεκτρομαγνητική διέγερση, η οποία παρέχει ηλεκτρικό ρεύμα σε στοχευμένες περιοχές του εγκεφάλου, μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη στους υπερήλικες.

Τέλος, η ερευνητική κοινότητα σκοπεύει να μελετήσει διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, ώστε να κατανοηθεί περαιτέρω πώς οι ηλικιωμένοι μαθαίνουν και θυμούνται, εξετάζοντας τον τρόπο ζωής τους και άλλους παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην καλή μνήμη τους.