Επιλόχεια κατάθλιψη πατεράδων

Η πατρότητα επιφέρει μετρήσιμες αλλαγές στη φυσιολογία του κεντρικού νευρικού συστήματος των ανδρών, με τρόπο τόσο άμεσο όσο και μακροπρόθεσμο, ώστε η εμπειρία της πατρότητας να εγκαθίσταται ως μία οξεία αλλά και χρόνια συνθήκη. Μελέτες σε fMRI εγκεφάλου (Πανεπιστήμιο Emori, Ατλάντα ΗΠΑ) έδειξαν ότι σε έναν νέο πατέρα, οι περιοχές ανταμοιβής διεγείρονται περισσότερο ενώ οι περιοχές σεξουαλικής επιθυμίας διεγείρονται λιγότερο. Δηλαδή αλλάζουν οι προτεραιότητες υπέρ του ενδιαφέροντος για τα παιδιά και την οικογένεια, έναντι του ενδιαφέροντος για τις ερωτικές σχέσεις.  Αυτό συμβαίνει ακόμη και όταν παρουσιάζονται εικόνες βρεφών σε άνδρες που είναι γονείς, σε σύγκριση με άνδρες που δεν έχουν ακόμα γνωρίσει την πατρότητα. Διόλου τυχαία, μετά τη γέννηση ενός μωρού ελαττώνεται η έκκριση της τεστοστερόνης κατά ένα τρίτο ενώ αυξάνεται η προλακτίνη. 

Στις ίδιες περιοχές που διεγείρονται από την πατρότητα, μελέτες δείχνουν ότι παράγεται περισσότερη ωκυτοκίνη (η ορμόνη της αγάπης) στους άνδρες και συγκεκριμένα στον υποθάλαμο, όπως συμβαίνει και στις μητέρες.

Η ωκυτοκίνη αυξάνει την εμπιστοσύνη και την ψυχολογική σταθερότητα και εξυπηρετεί τη μεγαλύτερη ανταπόκριση των γονιών στο κλάμα του μωρού και στις ανάγκες του.

Είναι πολύ πιθανό, ότι στην εξελικτική διαδικασία αυτό το φαινόμενο έδωσε ένα πλεονέκτημα στον ανθρώπινο εγκέφαλο – καθώς και στον εγκέφαλο άλλων μονογαμικών ειδών -, εξωθώντας τους άρρενες γονείς σε περισσότερο κυνήγι για τη συντήρηση της οικογένειας και επομένως στην ανάπτυξη μεγαλύτερων δεξιοτήτων και στην αύξηση της διαθέσιμης πρωτεΐνης για την περαιτέρω ανάπτυξη του εγκεφάλου. 

Αλλά τα παραπάνω έχουν και κόστος με την επίταση ορισμένων αρνητικών συναισθημάτων, καθώς αυξάνονται την ίδια στιγμή οι ενοχές για την αυτοφροντίδα ή τη συμμετοχή σε ατομικά ενδιαφέροντα, έναντι της φροντίδας της οικογένειας. Έτσι, παρατηρείται πραγματικός ψυχικός πόνος από τη μεγαλύτερη προσκόλληση του εμβρύου στη μητέρα, ειδικά μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού και σεξουαλική απομάκρυνση από τη σύζυγο σε κάποιο βαθμό. Αυτά τα ευρήματα συνθέτουν το φαινόμενο της επιλόχειας κατάθλιψης στους πατεράδες, που κυμαίνεται σε ποσοστά 2-25% στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και έως ένα χρόνο μετά τη γέννηση του παιδιού, ενώ αυξάνεται περαιτέρω σε 50% αν υποφέρει με επιλόχειο κατάθλιψη και η μητέρα.

Αναγνωρίζουμε τους εξής παράγοντες κινδύνου στην επιλόχεια κατάθλιψη των πατεράδων:

• Δυσκολία στο δεσμό προσκόλλησης με το μωρό 
• Απουσία αρσενικού προτύπου κατά την παιδική ηλικία
• Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης ή βοήθειας από την οικογένεια και τους φίλους 
• Αλλαγές στη συζυγική σχέση
• Αίσθημα εξαίρεσης ή ζήλιας από το δεσμό μητέρας-παιδιού 
• Έλλειψη αισθήματος ανταμοιβής από την πατρότητα
• Επιλόχεια κατάθλιψη της μητέρας
• Οικονομικές ή επαγγελματικές δυσκολίες
• Χαμηλή τεστοστερόνη

Τα συμπτώματά της περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

• Δείχνουν απογοητευμένοι και θυμωμένοι
• Εκδηλώνουν ευερεθιστότητα και παρορμητικότητα καθώς απουσιάζει συνήθως η εξωτερίκευση θλίψης (πχ. δεν κλαίνε)
• Έχουν ελαττωμένο ενδιαφέρον σε δραστηριότητες προηγούμενα ευχάριστες
• Κάνουν μεγαλύτερη χρήση και κατάχρηση ουσιών
• Ενδοοικογενειακή βία
• Αποθαρρύνουν τη σύντροφό από το θηλασμό

Όταν οι πατεράδες έχουν επιλόχεια κατάθλιψη είναι πολύ πιθανότερο ότι δείχνουν μεγαλύτερη αυστηρότητα στα παιδιά, αλληλεπιδρούν λιγότερο ευχάριστα μαζί τους – για παράδειγμα δεν παίζουν με τα παιδιά τους, προκαλούν ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και βέβαια, οι σύντροφοί τους υποφέρουν με μεγαλύτερη πιθανότητα κατάθλιψης.

Οι δε πατεράδες που αποχωρίζονται τα παιδιά τους ή δεν συμμετέχουν καταγράφονται σε διάφορες μελέτες να κερδίζουν λιγότερα χρήματα από την εργασία τους και έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα κατάθλιψης και συναισθηματικών μεταπτώσεων από τις σποραδικές επισκέψεις στα παιδιά. Αντίθετα, φαίνεται ότι όσο περισσότερο νωρίς αναλαμβάνουν το ρόλο της