Τι είναι τα “ψυχοσωματικά” συμπτώματα;

Μιλάμε συχνά για τα “ψυχοσωματικά συμπτώματα” στην καθημερινότητά μας, αλλά τι ακριβώς εννοούμε με αυτό τον όρο;   

•  Στο 20% όλων των ασθενών που παρουσιάζονται στον ιατρό ή στο τμήμα επειγόντων ενός νοσοκομείου παραπονούμενοι για σωματικά συμπτώματα, η αιτία είναι ψυχολογική.
• Ονομάζουμε ως σωματόμορφα συμπτώματα όλες εκείνες τις ενοχλήσεις που μας αναγκάζουν στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας αλλά παραμένουν ανεξήγητα 
• Ο κοινός παρονομαστής σε όλες τις διαγνώσεις είναι η ίδια η ανησυχία μας για το σώμα μας, ο φόβος για τον φόβο ότι κάτι κακό συμβαίνει στον οργανισμό μας και η δυσπιστία μας να δεχτούμε την πραγματική εξήγηση, που δεν είναι άλλη από αυτή καθ’ εαυτή την ανησυχία μας.   

Πράγματι, ονομάζουμε ως σωματόμορφα συμπτώματα όλες εκείνες τις ενοχλήσεις που μας αναγκάζουν στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας αλλά παραμένουν ανεξήγητα παρά την κατάλληλη και ενδελεχή κλινική διερεύνηση. 

Τα πιο συχνά από αυτά: 

• Πόνοι οπουδήποτε στο σώμα
• Κόπωση 
• Δυσπεψία ή “κόμπος” στο στομάχι
• Ευαίσθητο ή ευερέθιστο έντερο 
• Ζάλη 
• Ναυτία
• Ημικρανία ή άλλη κεφαλαλγία
• Ταχυκαρδία
• Τρέμουλο
• Εφίδρωση
• Ξηροστομία
• Βάρος στο στήθος
• Γρήγορη αναπνοή
• Σεξουαλική δυσλειτουργία

Στο παρασκήνιο αυτού του φαινομένου διακρίνουμε τις εξής κύριες διαγνώσεις: 

Σωματοποιητική διαταραχή (ή σύνδρομο Briquet)

Πολλαπλά συμπτώματα που οδηγούν συχνά – πυκνά στους ιατρούς προς αναζήτηση καθησυχασμού, τα οποία αυξομειώνονται ή αλλάζουν με τον καιρό.

Διαταραχή μετατροπής (ή υστερία)

Σημαντικές εκπτώσεις ή ελλείμματα στη λειτουργία των αισθήσεων ή της κίνησης μετά από οξεία ή χρόνια ψυχική πίεση, που ξεκινούν από την ατονία και την κόπωση και φτάνουν μέχρι τη δυσκαταποσία, την αστάθεια στη βάδιση, τις λιποθυμίες, ακόμη και την παροδική παράλυση μέλους του σώματος, την αναστρέψιμη κώφωση ή τύφλωση κ.α.

Διαταραχή πόνου 

Επίμονη ενασχόληση με πόνο, διάχυτο ή σε σημεία, που δεν ακολουθεί νευροανατομική κατανομή, απουσία σωματικής νόσου, αλλά με ένταση που επηρεάζεται από τη συναισθηματική κατάσταση. 

Διαταραχή άγχους ασθένειας (ή υποχονδρίαση)

Φόβος ή πεποίθηση νόσησης από μια σοβαρή ασθένεια, με συμπτώματα συνήθως ήπια ή και χωρίς καθόλου συμπτώματα, που δεν υποχωρεί ούτε καθησυχάζεται μετά την επίσκεψη στον ιατρό. 

Σωματοδυσμορφική διαταραχή 

Επίμονη ενασχόληση με τη φυσική εμφάνιση, ενίοτε πολύ συγκεκριμένα με ένα ελάττωμα που αντικειμενικά δεν υπάρχει ή που μεγαλοποιείται υπερβολικά. 

Ο κοινός παρονομαστής σε όλες τις διαγνώσεις είναι η ίδια η ανησυχία μας για το σώμα μας, ο φόβος για τον φόβο ότι κάτι κακό συμβαίνει στον οργανισμό μας και η δυσπιστία μας να δεχτούμε την πραγματική εξήγηση, που δεν είναι άλλη από αυτή καθ’ εαυτή την ανησυχία μας.   

Αιτίες 

Προδιάθεση: Θεωρούμε σήμερα ότι συμβάλλει τόσο η κληρονομικότητα όσο και ορισμένες πρώιμες ή πρωθύστερες τραυματικές εμπειρίες, ακόμη και η παρατήρηση άλλων ανθρώπων με παρόμοια συμπτώματα, είτε πραγματικά είτε ψυχογενή, στο περιβάλλον μας. Γνωρίζουμε σήμερα ότι ορισμένοι άνθρωποι που είναι υπερεκδηλωτικοί και χρονίως ανήσυχοι ή στον αντίποδα ορισμένοι εντελώς εσωστρεφείς άνθρωποι που δεν λεκτικοποιούν τα συναισθήματά τους. έχουν μία υπερευαίσθητη αντίληψη για τα σωματικά συμπτώματα.

Πυροδότηση : Το στρες, είτε βιολογικό, για παράδειγμα μετά από ένα χειρουργείο είτε ψυχικό, για παράδειγμα η ψυχοπιεστική επικαιρότητά μας, ενδέχεται να ξεκινά έναν κύκλο σωματόμορφης δυσλειτουργίας. 

Παράταση: Όταν συνεχίζεται η ψυχοκοινωνική πίεση, για παράδειγμα οι δυσκολίες στην εργασία, τα προβλήματα στις σχέσεις και στην οικογένειά μας, οι οικονομικές περιστάσεις μας, αλλά και το στίγμα από την ίδια τη διαταραχή του άγχους ή για μία από τις παραπάνω διαγνώσεις. 

Γενικά, οι δυσάρεστες εμπειρίες μας είναι πιθανό ότι αποτυπώνονται στην ψυχική συσκευή μας με τη μορφή σιωπηλών δυσλειτουργικών πεποιθήσεων για το σώμα μας, οι οποίες κατόπιν ενεργοποιούνται από στρεσογόνα συμβάντα ή γενονότα και διαιωνίζονται στον φαύλο κύκλο σκέψεων, συναισθημάτων, συμπτωμάτων και συμπεριφορών που βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπτίδραση.  

Βέβαια, εκτός από τα αμιγώς ψυχογενή σωματικά ενοχλήματά μας, υπάρχει ισχυρός ψυχικός συντελεστής σε ορισμένα πραγματικά σωματικά νοσήματα.

Αρκετές, αν όχι όλες, οι σωματικές ασθένειες που είναι δυνατόν να αντιμετωπίζουμε, επηρεάζονται σε διαφορετικό βαθμό από ψυχικές αιτίες τόσο σε ό,τι αφορά στην έκλυση, όσο και σε ό,τι αφορά στην επιβάρυνσή τους και στην πρόγνωση. Για παράδειγμα, η ψωρίαση, το έκζεμα, το έλκος στομάχου, η υπέρταση και οι περισσότερες καρδιακές παθήσεις.

Όλα τα σωματόμορφα συμπτώματα μπορούν να βοηθηθούν και να βελτιωθούν θεαματικά όταν αναγνωρίσουμε τις αιτίες τους και τις διαχειριστούμε με δόκιμο τρόπο. Σε αυτή τη σπουδαία διαδικασία είναι δυνατόν να συμβάλλουν τόσο η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία όσο και η βιολογική θεραπεία των συνοδών διαταραχών.